Speech by President of the Republic of Azerbaijan Mr. Ilham Aliyev
Dear ladies and gentlemen!
Distinguished guests!
The Baku International Humanitarian Forum is beginning its work. Let me cordially greet all the guests who have come to our country to participate in this forum, and say “Welcome to Azerbaijan”!
The current forum brings together over 400 representatives from almost 80 countries. This is an indicator in itself. In recent years, the forum has gained a lot of respect in the international arena. It holds a special place among the most prestigious international events. Azerbaijan has always paid great attention to international humanitarian cooperation. We believe that positive trends in the world should be enhanced. International cooperation plays a special role in the development of relations among countries. In recent years, we have hosted numerous international events with this purpose. A special place among them, of course, is occupied by the Baku International Humanitarian Forum. Our country hosts the Forum on Intercultural Dialogue every other year. The summit of world religious leaders was held in Baku several years ago. This year we held the Seventh Global Forum of the UN Alliance of Civilizations. As part of all these prestigious events, extensive discussions were held on international humanitarian cooperation, multiculturalism and other important issues.
In recent years, Azerbaijan has also played host to prestigious sporting events. This year alone, Baku hosted the Formula 1 competition and the World Chess Olympiad for the first time. The inaugural European Games were also held in Baku last year. This is an indicator because the first European Games were held in a Muslim country, which can be viewed as Azerbaijan’s contribution to the strengthening of interreligious and intercultural dialogue. Next year, the Sixth Islamic Solidarity Games will be held in Baku as well. In other words, one city hosts European and Islamic Games over the course of two years. This is the path of the present-day Azerbaijan.
There are many goals we have pursued when hosting these international events in our country. First of all, it is necessary for our country because Azerbaijan is a multi-religious and multi-ethnic country. Representatives of all religions and nationalities live in Azerbaijan like one family. At the same time, these international political and humanitarian events send a message to the world that progressive representatives of the world should consolidate their efforts even more closely. Unfortunately, negative trends prevail in the world today. There are bloody clashes and wars in various regions of the world. There is bloodshed on religious and ethnic grounds. The deepening of international humanitarian cooperation can prevent the negative and enhance positive trends to some extent.
Azerbaijan is a member of the Council of Europe and the Organization of Islamic Cooperation, and plays an active role in both organizations. On Azerbaijan’s initiative, both organizations have adopted very fair resolutions based on international law regarding the most painful issue for us – the Armenia-Azerbaijan Nagorno-Karabakh conflict. The resolutions describe Armenia as an occupier state. We continue to work successfully in these two organizations, which bring together more than 100 countries worldwide. A few years ago we thought that it would be nice if there was a contact between the Council of Europe and the Organization of Islamic Cooperation. With this aim, we invited the Ministers of Culture of the Organization of Islamic Cooperation to the Baku forum of the Ministers of Culture of Council of Europe member-states in 2008. This resonated very well in the world. Our work in this area received good feedback and the initiative was called the “Baku process”. In 2009, we received the Ministers of Culture of the Organization of Islamic Cooperation and invited the Ministers of Culture from Europe to that meeting. Thus, a very important new process was launched on our initiative. Of course, we are very proud that this initiative was subsequently called the “Baku process”.
We are trying and will continue trying to contribute to the strengthening of interreligious and intercultural dialogue in the humanitarian sphere because this is what our policy is about. Our history is also based on multiculturalism. Although multiculturalism is a new concept, it has always been present in Azerbaijan. Regardless of the public and political system, Azerbaijan has always been a space of peace, cooperation and mutual understanding, and we cherish this tradition. By conducting such events today, we are contributing to the development of multiculturalism as an independent state. The policy pursued in Azerbaijan strengthens these positive trends in everyday life.
I want to note again that representatives of all nations and religions live in Azerbaijan like one family, in peace and friendship. Our country has never had any confrontation or misunderstanding on religious or ethnic grounds. This is our greatest asset. Historical monuments of all religions are protected by the state. The state provides funds for the restoration of these monuments. Mosques, churches and synagogues are built and renovated in Azerbaijan. We celebrate our religious festivals together. All religious communities celebrate them together. We are proud of our history and culture. Today, one of the oldest mosques in the world is located in Azerbaijan, in the town of Shamakhi. The Shamakhi mosque was built in 743. It has been restored and is now in operation. At the same time, there is one of the oldest churches in the Caucasus near the city of Sheki – the Church of Caucasian Albania. This historical monument has also been renovated. It is also in operation and attracts numerous tourists. There is a Zoroastrian temple, a temple of fire worshipers, not far from Baku. This is our history. Azerbaijan has been inhabited by representatives of different religions and cultures throughout history. It is probably no coincidence that they chose Azerbaijan for coexistence. After all, these trends have always prevailed in our country and region. Today it is a state policy and we will continue to pursue it.
This public policy gets a lot of approval in the country. At the same time, it is the mood of our society, because a government policy can be successfully implemented only when society responds to it positively. The friendly attitude and the trends associated with multiculturalism in society further reinforce our public policies. It is no coincidence that this year has been declared a “Year of multiculturalism” in Azerbaijan. An international center of multiculturalism has been created in Baku. Not far from the State Flag Square, which is a symbol of our statehood, there is a monument to multiculturalism.
We believe that this issue must always be in the spotlight. International organizations and countries should express their position on this issue. Unfortunately, other pessimistic thoughts related to multiculturalism are expressed in various parts of the world these days. Some believe that multiculturalism has failed. Others even think that this trend should not be allowed because it is harmful. These are very dangerous thoughts and approaches. Let’s see what the alternatives to multiculturalism are. Are there any? Of course there are, but what are they? I believe that the alternatives to multiculturalism are xenophobia, discrimination, racism, Islamophobia and anti-Semitism. These are extremely dangerous trends. We have repeatedly seen in history what terrible implications the strengthening of these trends can have. Therefore, all progressive mankind should unite around the ideas and ideals of multiculturalism. We must demonstrate an unequivocal position here. We, in turn, by showing our activities and efforts to the world and the atmosphere existing in our country, demonstrate that this is possible. Multiculturalism has many addresses in the world, and Azerbaijan is one of them. We will continue trying to strengthen these positive trends, both in the international arena, and in the country and region.
Unfortunately, global threats are growing. When we organized the first Baku International Humanitarian Forum, the threats that exist today were not there. In the past few years, the world, our region, the Middle East, Europe and other places have experienced very dangerous events that cause concern. There are bloody clashes and wars, some countries have been completely destroyed, hundreds of thousands of innocent people have been killed, millions, tens of millions have become refugees and displaced persons, which, in turn, strengthens radicalism trends in the affected countries. Besides, after the destruction of these countries, I am talking about the Middle East, people began to seek refuge in Europe. Migrants encountered humiliating treatment. Anti-immigrant tendencies intensified. This plays into the hand of radical forces in Europe. If we look at the recent elections in some European countries, we can see that radical forces are gaining more support. Why? They take advantage of this situation and gain greater political clout. And this leads to the radicalization in Europe, which is a very dangerous trend.
We are talking about a dialogue between civilizations, but in reality we are seeing early manifestations of inter-civilizational clashes. If these trends are not nipped in the bud, it will lead to a huge disaster. All countries may find themselves in a difficult situation. Therefore, at the present time, these issues should be on the agenda. Positive trends must prevail. We must openly talk about the issues of concern. This is the purpose of the Baku forum. For example, Islamophobia is very worrying for the whole of Islamic world, because certain media, as well as some non-governmental organizations and politicians, deliberately create a negative opinion about Islam, about our religion. They identify Islam with terrorism. However, it is Muslim countries that suffer from terror the most. The leaders of certain European countries say “Stop Islam”. Some say that they are ready to accept migrants but not Muslim ones. What is this? Does it mean that fascism is raising its head again in Europe in the 21st century? Unfortunately, international organizations or countries do not react to this, as if this were something ordinary. These are very dangerous trends, and we have to talk about them. Such factors as radicalization in the Muslim world are also quite disturbing. Therefore, I believe that we need to discuss these issues openly.
The Baku International Humanitarian Forum is attended by well-known statesmen, public figures and prominent scientists, including 13 Nobel Prize winners, as well as journalists, representatives of non-governmental organizations and other distinguished guests. Therefore, it is an excellent format for open discussions, recommendations and actions.
As I have already noted, Azerbaijan has always paid great attention to humanitarian cooperation. However, I would like our guests to know that our country and people have also been faced with a major humanitarian catastrophe. In the early 1990s, as a result of Armenia’s military aggression against Azerbaijan, 20 per cent of our land was under occupation. As a result of this occupation and the policy of ethnic cleansing, more than one million Azerbaijanis became refugees and IDPs in their own land. Our historically native lands of Nagorno-Karabakh and seven districts adjacent to it were occupied by Armenia. Innocent people were killed. A war crime was committed against our people – the Khojaly genocide. As a result of genocide in the town of Khojaly, 613 civilians were killed, including 106 women and 63 children. All these Armenian atrocities have been documented. There is video and photographic evidence. There are numerous witness accounts. Ten countries in the world have already recognized the Khojaly genocide as an act of genocide.
The Armenians have destroyed our historical and religious monuments in the occupied lands. There are facts. The OSCE has sent two fact-finding missions to the occupied territories, and this is openly stated in their reports. All our cities have been razed to the ground. The infrastructure and graves have been destroyed. They have destroyed our graves with bulldozers. We have destroyed our mosques. There is an Armenian church in the center of Baku. We have restored it. Currently, more than 5,000 books in the Armenian language are stored in this church. They have razed our mosques to the ground. This is the difference between us. Armenian fascism has brought great misfortunes. Innocent people are still suffering from the Armenian policy.
All international organizations clearly support our position. In particular, the first and the highest international organization of the world, the United Nations with its General Assembly, has repeatedly adopted resolutions. The UN Security Council has adopted four resolutions providing for an unconditional and immediate withdrawal of Armenian forces from our occupied lands. Unfortunately, Armenia ignores these resolutions and there is no mechanism for their implementation. This is a huge injustice. We perceive it as a policy of double standards because in some cases UN Security Council resolutions, as we have seen in recent history, are executed in a matter of days, even hours, and the aggressor is punished. When it comes to us, although it has been more than 20 years since these resolutions were adopted, they are not executed. Those who adopted these resolutions do not insist on their execution.
Other international organizations have adopted similar decisions and resolutions. The Organization of Islamic Cooperation, the Parliamentary Assembly of the Council of Europe, the European Parliament, the Non-Aligned Movement, the OSCE – so all international organizations support our position. Nagorno-Karabakh is an integral historical part of Azerbaijan. It is also an integral part of Azerbaijan from the point of view of international law. The territorial integrity of our country must be restored. The territorial integrity of our country is no less important than the territorial integrity of other countries. International law must be ensured.
In spite of this problem, our country is steadily developing. We are getting stronger. Next month, we will celebrate the 25th anniversary of the restoration of our independence. Most of these 25 years have been years of development and progress. Today Azerbaijan enjoys great authority in the world. Several years ago, 155 countries of the world showed great confidence in us by electing us a non-permanent member of the UN Security Council.
Our country addresses humanitarian issues. We pay great attention to them. Over the past 13 years, we in Azerbaijan have built and renovated more than 3,000 schools, over 600 hospitals and health centers. The problems of internally displaced persons are also being resolved. We have built over 90 refugee settlements where more than 250,000 IDPs have been provided with new homes and apartments.
The country’s economy is developing. Over the past 13 years, the gross domestic product has tripled. We have large foreign exchange reserves equal to the gross domestic product. We have taken significant steps to reduce unemployment and poverty. Today, both unemployment and poverty are about 5 per cent in our country. Literacy is almost 100 per cent. A significant part of the Azerbaijani economy is connected with natural resources. Despite the sharp drop in oil prices, Azerbaijan is coping with the crisis with minimal losses, and the dynamic development continues. I was told yesterday that the Davos World Economic Forum awarded Azerbaijan 37th globally in terms of competitiveness. I believe that being in 37th place in the world for competitiveness is a great achievement for our young state. The first years of our independence were extremely difficult. We were in a deep political and economic crisis. For the number of refugees and displaced persons, Azerbaijan is in one of the first places in the world. This is very bitter statistics, but it is true. This, of course, attracted our financial resources. Despite all this, the correct economic policies, peace, stability in society, good relations with neighbors and our international initiatives are asserting Azerbaijan in the world as a place of stability and development.
We are proud of the fact that we have been an independent state for 25 years. We live at our own expense, do not owe anything to anyone and do not depend on anyone. Independence is above everything for us. Our people are free and our destiny is in our own hands. We have built a beautiful country and it will become even more beautiful. We want to make an even greater contribution to our common cause. The Baku International Humanitarian Forum is a part of this intention.
I would like to express my gratitude to all the guests again for coming to our country. I wish the forum success. Thank you.
Summary of speeches by participants of the plenary session
İclasın birinci hissəsinə Azərbaycanın xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov sədrlik edib.
Bolqarıstanın vitse-prezidenti xanım Marqarita Popova mühüm məsələlərin müzakirə olunduğu Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumunun əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirib. O, belə mühüm tədbirin yüksək səviyyədə təşkilinə görə Azərbaycan dövlətinə minnətdarlığını bildirib, ölkəmizin multikultural dəyərlərin inkişafı və təbliği işinə töhfəsini xüsusi qeyd edib.
Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri şeyxülislam Allahşükür Paşazadə son dövrlər dünyada baş verən hadisələrin dini ekstremizmin tüğyan etməsinə təkan verdiyini diqqətə çatdırıb. Bildirib ki, radikal cərəyanlar niyyətlərini həyata keçirmək üçün İslam dininin adından sui-istifadə edir. Bu isə bizdə ciddi narahatlıq doğurur.
İnsan qırğınının, maddi və mənəvi irsin məhvinin səngimədiyi dövrdə Avropada islamofobiya, ksenofobiya meyillərinin gücləndiyini, miqrant axınına qarşı sərt tədbirlərin həyata keçirildiyini vurğulayan şeyxülislam bunun mədəniyyətlər və dinlərarası dialoqa ciddi zərbə olduğunu deyib. A.Paşazadə bu baxımdan dövlət başçılarının, ictimai, dini qurumların rəhbərlərinin əməkdaşlığının önəmini xüsusi vurğulayıb.
Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı siyasətinin həyata keçirildiyini diqqətə çatdıran Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri ölkəmizin məruz qaldığı işğal faktı nəticəsində terror, qaçqın problemi ilə üzləşdiyini, məscid, kilsə və sinaqoqların məhv edildiyini deyib. Bildirib ki, buna baxmayaraq, Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ölkəmizin ərazi bütövlüyü, beynəlxalq hüququn prinsipləri çərçivəsində sülh yolu ilə həllinə tərəfdardır. O, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllində və problemin dini qarşıdurmaya çevrilməməsində Patriarx Kirill başda olmaqla, Rus Pravoslav Kilsəsinin səylərini yüksək qiymətləndirib.
A.Paşazadə bildirib ki, dünyada mövcud humanitar problemləri həll etmək üçün Azərbaycanın qədim və zəngin tolerantlıq modelindən bəhrələnmək məqsədəuyğun olardı.
Xorvatiyanın sabiq Prezidenti Stepan Mesiç son illər Avropada ksenofobiya meyillərinin artdığını vurğulayaraq, bu məsələdə bəzi media orqanlarının, sosial şəbəkə istifadəçilərinin və bəzi siyasətçilərin məsuliyyətsiz fəaliyyətinin rol oynadığını vurğulayıb. Bildirilib ki, müasir dövrdə mövcud problemlərin həllində medianın obyektiv, qərəzsiz fəaliyyətinə böyük ehtiyac var. Mədəniyyətlər və dinlərarası dialoqun dünyada problemlərin həllində mühüm rol oynadığını qeyd edən S.Mesiç bu baxımdan Bakı Forumunun əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirib.
Moskva Patriarxlığının xarici kilsə əlaqələri şöbəsinin sədri, Volokolam mitropoliti Əlahəzrət İlarion birgəyaşayışın müasir cəmiyyətlərin aktual məsələsinə çevrildiyini bildirib. Qeyd edib ki, mədəniyyətlər və dinlərarası dialoqun inkişafı üçün bütün insanlar bərabər imkanIara və hüquqlara sahib olmalıdırlar. Müasir dövrdə terrorizmin sürətlə yayıldığını, terrorçuların din pərdəsinə bürünərək fəaliyyət göstərdiklərini vurğulayan İlarion bildirib ki, onlar bütün ənənəvi dinlərin əsas prinsiplərinə qarşı çıxış edirlər. Dini radikalizmin yayılması təhsilin səviyyəsinin aşağı olmasından qaynaqlanır. Buna görə də biz insanları, xüsusən gəncləri qorumalı, onlar arasında ənənəvi dinlərlə bağlı geniş maarifləndirmə işi aparmalıyıq. Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu məhz bu baxımdan mühüm əhəmiyyətə malikdir.
Tacikistan Ali Məclisinin Nümayəndələr Palatasının sədri Şukurcon Zuxurov Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumunun nüfuzunun ildən-ilə artdığını bildirib. Qonaq vurğulayıb ki, bu Forum müxtəlif xalqlar və mədəniyyətlər arasında münasibətlərin inkişafı baxımından hər il yeni ideyalar təklif edir. Ş.Zuxurov Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaradılmasını, həmçinin 2016-cı ilin ölkəmizdə “Multikulturalizm ili” elan edilməsini Azərbaycanın mədəniyyətlər və dinlərarası dialoqa mühüm töhfəsi kimi dəyərləndirib.
Hindistanın məşhur dini lideri və mütəfəkkiri Şri Şri Ravi Şankar Həzrətlərinin davamçılarından olan Svami Cyotirmaya vurğulayıb ki, insanlar din, coğrafi sərhədlər, sərvətlər uğrunda müharibələr aparırlar: “Ancaq biz başa düşməliyik ki, həyata bir dəfə gəlmişik və qısa ömür sürəcəyik. Buna görə də sülh şəraitində yaşamalı, bir-birimizə hörmət etməliyik. Buna nail olmaq üçün isə təhsil inkişaf etdirilməli, insanlara hələ uşaq yaşlarından digər dinlərə hörmət hissi aşılanmalıdır. Bütün dünya böyük bir ailədir və biz birləşərək dünyada sülhü bərqərar etməliyik”. Svami Cyotirmaya Forumun təşkilinə görə Azərbaycan dövlətinə minnətdarlığını bildirib.
Uruqvay Şərq Respublikası Parlamentinin Nümayəndələr Palatasının sədri Xerardo Amarilla qarşılıqlı hörmətin və dözümlülüyün multikulturalizmin inkişafında əhəmiyyətini qeyd edib. X.Amarilla ölkəsində multikultural dəyərlərin tarixindən və bu ideyaların gənc nəslə aşılanması istiqamətində görülən işlərdən danışıb.
Sonra ötən gün dünyasını dəyişmiş İsrailin sabiq Prezidenti Şimon Peresin xatirəsi ABŞ-dakı Simon Vizental Mərkəzi rəhbərinin müavini, ravvin Abraham Kuperin təşəbbüsü ilə bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.
Bakıya ilk səfərinin “Soyuq müharibə” dövrünə təsadüf etdiyini vurğulayan Abraham Kuper bildirib: “Biz tolerantlığı inkişaf etdirmək üçün səylərimizi əsirgəməməliyik. İnsanların potensialı bütün bu hədəflərə çatmağa imkan verir. Məhz buna görə də multikulturalizmin inkişaf etdiyi ölkədə keçirilən bu Forumda iştirak edirik”.
“Özünün multikulturalizm modelini dünyaya təqdim etdiyinə görə Azərbaycana minnətdarıq”, – deyən Abraham Kuper ölkəmizdə bu sahədə dövlət siyasətinin əsasının ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulduğunu və onun Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə uğurla davam etdirildiyini diqqətə çatdırıb. O, Azərbaycanda yəhudi icmasının əsrlərdir mövcud olduğunu, müxtəlif dinlərin və xalqların nümayəndələrinin sülh və mehribanlıq şəraitində yaşamalarını, sünnilərlə şiələrin bir yerdə ibadət etmələrini ölkəmizdə multikulturalizmin tarixinin çox qədim olmasının göstəricisi kimi qiymətləndirib.
Argentina Milli Konqresi Deputatlar Palatasının vitse-spikeri xanım Patrisia Ximenez bəşəriyyəti narahat edən problemlərin həlli yollarının müzakirə olunduğu Bakı Forumunun təşkilinə görə Azərbaycan hökumətinə təşəkkürünü bildirib. O, Argentina parlamentində təmsil etdiyi Mendoza bölgəsinin qədim tarixi və adət-ənənələri ilə seçildiyini vurğulayıb. P.Ximenez Argentinada aborigen əhalinin hüquqlarının qorunması, onların cəmiyyətə inteqrasiyası ilə bağlı həyata keçirilən layihələr barədə məlumat verib.
Çin Buddistləri Assosiasiyasının sədri Syue Çenq bu Foruma dəvətə görə Azərbaycan Prezidentinə təşəkkürünü bildirib. O, dünyada baş verən problemlərin həllinin konkret addımların atılmasını tələb etdiyini vurğulayıb və bu baxımdan belə məsələlərin müzakirəsinin əhəmiyyətini diqqətə çatdırıb.
Qazaxıstanın dövlət katibi xanım Gülşara Abdıkalikova ölkəsində 100-dən çox etnik azlığın və 18 dini icmanın nümayəndələrinin mövcud olduğunu bildirib. O, Qazaxıstanda elmi-texniki, səhiyyə və digər sahələrə böyük sərmayə qoyulduğunu, ölkəsinin 2050-ci ildə dünyanın inkişaf etmiş 30 ölkəsindən biri olmağı hədəflədiyini deyib.
Forumun dünyada sülhün təmin olunması baxımından konkret həll variantları təklif edəcəyinə əminliyini bildirən G.Abdıkalikova deyib ki, Azərbaycan belə mühüm tədbiri yüksək səviyyədə təşkil etdiyinə görə fəxr edə bilər.
Fransa İmamları Konfransının sədri Hassen Şalqumin Forumun təşkilinə və tədbirə dəvətə görə Azərbaycan hökumətinə minnətdarlığını bildirib. H.Şalqumin bildirib ki, müasir dövrdə Avropada və digər bölgələrdə baş verən etnik, dini və milli zəmində münaqişələr həmin cəmiyyətlərdə ciddi narahatlıqlar doğurur və bu, insanların gündəlik həyatına böyük təsir göstərir. Azərbaycanda isə insanlar sülh, əmin-amanlıq şəraitində yaşayırlar və bu, bütün dünya üçün nümunədir.
Afrika İttifaqının siyasi məsələlər üzrə komissarı xanım Aişə Abdullahi V Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumunda iştirakdan məmnunluğunu bildirib. Qeyd edib ki, bu Forumun keçirilməsi humanitar problemlərin həllinin vacibliyinə bir daha diqqət çəkir. O, son illər dünyada humanitar problemlərin artmasında təhsilin səviyyəsinin aşağı olmasının, terrorizmlə yanaşı, iqlim dəyişikliyinin də böyük rol oynadığını vurğulayıb.
Ölkəmizdə olmaqdan məmnunluğunu bildirən İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı baş katibinin köməkçisi Heşam Yussif müxtəlif xalqların, dinlərin nümayəndələrini bir araya gətirən belə mötəbər Forumun əhəmiyyətini xüsusi qeyd edib. Son illər dünyada humanitar problemlərin daha da artdığını vurğulayan H.Yussif bu problemlərin həllinə töhfəsinə görə Türkiyə hökumətinə təşəkkürünü bildirib.
UNESCO-nun İcra Şurasının sədri Maykl Vorbs vurğulayıb ki, UNESCO Humanitar Forumun təşkil edilməsi ideyasını ilk gündən yüksək qiymətləndirib və fəal dəstəkləyib. Çünki bu Forumun məqsəd və məramı UNESCO-nun hədəfləri və fəaliyyət istiqamətləri ilə eynidir. M.Vorbs dünyanın sülhsevər ictimaiyyətinin səylərini birləşdirərək bəşəriyyəti təhdid edən bütün problemləri həll edə biləcəyini diqqətə çatdırıb.
Müzakirələrə yekun vuran moderator Elmar Məmmədyarov səmərəli fikirlərinə görə iclas iştirakçılarına minnətdarlığını bildirib.
Plenar iclasın ikinci hissəsində Nobel mükafatı laureatlarının çıxışları olub.
İclasın ikinci hissəsinə sədrlik edən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti, akademik Akif Əlizadə Forumun dünyanın bütün bölgələrindən məşhur alimləri, siyasətçiləri bir araya gətirmək baxımından böyük platforma olduğunu bildirib. O deyib ki, plenar iclasda 13 Nobel mükafatçısı çıxış edərək dünyamızda mövcud olan problemlər və onların həlli yollarından danışacaq.
Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Vole Şoyinka didərgin düşmüş insanların taleyi ilə bağlı fikirlərini bölüşüb. O, bunun baş verməməsi üçün vacib addımların atılmasının zəruriliyini vurğulayıb. Bildirib ki, belə taleyi yaşayan insanlara biganə yanaşmaq olmaz, onlara kömək göstərilməlidir. Bu, harada yaşamasından asılı olmayaraq hər kəsin insanlıq borcudur. Diqqətə çatdırılıb ki, müasir dünyada mövcud olan ekoloji problemlər, müharibələr, insanlar arasında nifrət, ədavət, zorakılıq halları bəşəriyyəti addım-addım fəlakətə doğru sürükləyir.
Forumda iştirakından məmnunluğunu ifadə edən kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı Rudolf Artur Markus müasir dünyada baş verən dəyişikliklərdən danışıb. Alim deyib ki, göstərilən ciddi səylər nəticəsində kimyəvi maddələrin sənayedə tətbiqinin qarşısı alınıb. O, insanları əzmkar olmağa çağıraraq bildirib ki, cəmiyyətdə baş verən problemlərin elmi yolla həlli mümkündür. Dünyada sosial rifahın bərabər olmaması səbəbindən müasir dövrdə cəmiyyətlər bir sıra çətinliklərlə qarşılaşıb. Bu problemlərin qarşısının alınması üçün nisbətən zəif inkişaf etmiş ölkələrdə elm, təhsil, səhiyyə sahələrində iri layihələr davamlı şəkildə həyata keçirilməlidir.
Fiziologiya və tibb üzrə Nobel mükafatı laureatı Riçard Con Roberts insan orqanizmində baş verən dəyişikliklər, qida və GMO haqqında danışıb. O deyib ki, genetik modifikasiya edilmiş qida ilə bağlı insanlara düzgün məlumat verilməlidir. Alimlər uzun illərdir bu istiqamətdə iş aparırlar. Amma bu, düşündüyümüz kimi çox da təhlükəli deyil. Bu gün nəinki inkişaf etmiş böyük ölkələr, hətta kiçik ölkələr də GMO vasitəsilə bitkilərin yetişdirilməsinə çalışırlar.
Fiziologiya və tibb üzrə Nobel mükafatı laureatı Rudolf Martin Tsinkernagel isə dünyadakı aclıq, qida çatışmazlığı problemlərindən söz açıb. O bildirib ki, elmin inkişafı və tədqiqatların aparılması insanlara dünyanı daha yaxşı dərk etməyə imkan verə bilər. Bu səbəbdən də insanlar, xüsusilə də qadınlar daha çox təhsilə cəlb olunmalıdırlar.
Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı Robert Betts Laflin elm, iqtisadiyyat və mühəndislik haqqında fikirlərini bölüşüb. Alim deyib ki, bu Forumda dünyada mövcud olan problemlərin həlli yolları müzakirə edilir. Bu, çox mühüm məsələdir. Bu səbəbdən də belə tədbirlərin təşkili olduqca önəmlidir.
Texnoloji inkişafın sonsuz proses olduğunu bildirən alim artıq elektron inqilabın fəsadları haqqında da düşünməyin zamanının çatdığını vurğulayıb.
İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Edvard Preskott müxtəlif dövrlərdə əldə edilmiş elmi kəşflərin tətbiqi nəticəsində bu gün iqtisadiyyat, tibb, texnologiya və digər sahələrdə mühüm nailiyyətlərin qazanıldığını diqqətə çatdırıb.
Artıq beşinci dəfədir Bakıda olmaqdan məmnunluğunu bildirən iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Fin Kidland dünyadakı iqtisadi böhranın səbəblərindən və bu böhranın həlli istiqamətində görülən işlərdən danışıb. O, dünya iqtisadi böhranının hökumətləri iqtisadi inkişafla bağlı proqnozlarını konkret tərtib etmək məcburiyyəti ilə üz-üzə qoyduğunu söyləyib.
Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı Aaron Çexanover bildirib ki, bəşəriyyəti təhdid edən problemlər yalnız dünya ictimaiyyətinin birgə səyləri ilə həll edilə bilər. Mübahisələr güc yolu ilə həll olunmamalıdır. Tarix bizə göstərir ki, bütün münaqişələr dəhşətli insan tələfatı ilə nəticələnir. Son illərdə millətçilik, zorakılıq hallarına tez-tez rast gəlindiyini, bunun çox böyük çətinliklər yaratdığını deyən alim bildirib ki, bu mənfi hallara qarşı mübarizə aparmaq üçün səylər birləşdirilməlidir.
Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı Avram Herşko biotibb sahəsi ilə bağlı fikirlərini bölüşüb. O, fundamental tədqiqatlar sayəsində tibbin inkişaf etdirilməsinin mümkünlüyünü diqqətə çatdırıb. Vurğulayıb ki, tarixən nailiyyətlər elementar tədqiqatlar sayəsində əldə edilir. Natiq bildirib ki, bu Forum çox gözəl platformadır, qlobal məsələlərlə yanaşı, mühüm mesajları çatdırmaq baxımından da əvəzsizdir.
İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Fin Kidland da Forumda beşinci dəfə iştirak etdiyini söyləyib. Bildirib ki, hər gəlişində o, çox böyük yeniliklərin şahidi olur. Alim son 15 ildə Azərbaycanın dünyanın ən sürətlə inkişaf edən ölkələrindən birinə çevrildiyini vurğulayıb.
Diqqətə çatdırılıb ki, Forum iştirakçılara insanların həyatını yaxşılaşdırmaqla bağlı məsələlərin müzakirəsi baxımından olduqca əlverişli imkanlar yaradır. Təsisatların zəif olduğu ölkələrdə iqtisadi siyasəti sabit saxlamaq çətindir. Bəzi ölkələrin iqtisadiyyatlarındakı tənəzzül gələcək maliyyə siyasətinin qeyri-müəyyənliyi ilə bağlıdır. Bu qeyri-müəyyənliklər sərmayə qoyuluşuna təsir edir.
Alim deyib ki, bütün dünyada təhsil sistemində imkanların artırılmasına diqqət yetirilməlidir.
Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı Corc Ficerald Smut bildirib ki, dünyada baş verən inkişaf bir çox ölkələrdə yoxsulluq problemini həll etməyə imkan verib. Dünya əhalisinin 20 faizi aclıqdan əziyyət çəkir və bunun qarşısı alınmalıdır. Dövlət təsisatları qlobal problemlərin öhdəsindən gələ bilmir. Sərmayə yatırımında insanlar müdrik olmalıdır və bununla problemlərin həllinə nail olmaq mümkündür. İlk məsələlərdən biri maliyyə resursu və davranışlarımızdır. Enerji mənbələri, təhlükəsizlik, yoxsulluq daha təkmil idarəçilik tələb edir. Ziyalı təbəqələr bu problemlərin həll variantlarını təqdim edəndən sonra hökumətlər elmi, siyasəti, texnologiyanı bir araya gətirərək bu sahədə işləməlidirlər.
Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı xanım Ada Yonat dərmanlara bakteriyaların müqaviməti haqqında danışıb. Qeyd edib ki, bakteriyaların təsirindən asılı olaraq strukturunu dəyişən antibiotiklər kəşf edilməlidir.
Alimin sözlərinə görə, Forum hökumətlərə yeni antibiotiklərin icad olunması ilə bağlı çağırış etməklə yanaşı, bu istiqamətdə birgə layihələrin reallaşmasına təkan verə bilər.
Demoqrafik vəziyyətdən danışan kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı Dan Şextman müxtəlif ölkələrdəki vəziyyətləri müqayisə edib. Diqqətə çatdırıb ki, dünyada 55 milyon qaçqın və məcburi köçkün var. Hər bir ölkənin potensialı insan resursudur. Təhsilin inkişafı hər bir ölkənin bir nömrəli vəzifə borcu olmalıdır. Multikulturalizmin elmin inkişafına töhfəsini yüksək qiymətləndirən alim bildirib ki, elmin əsas vəzifələrindən biri bəşəri dəyərləri təbliğ etməkdir. Dan Şextman bu işdə siyasətçilərin elmi dairələrə inamının, eləcə də praqmatik qərarların qəbulunda, onların əsaslandırılmasında alimlərin roluna geniş yer verilməsinin əhəmiyyətini vurğuladı.
Üçüncü dəfədir Forumda iştirak etdiyini söyləyən kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı Ariye Varşel deyib ki, son 30 il ərzində strukturuna görə yeni antibiotiklər əldə edilməyib. Yeni dərman vasitələrinin hazırlanması üçün kifayət qədər vəsait yoxdur. Perspektivli istiqamət kompyuterlərdən istifadə edərək dərmanların hazırlanmasıdır. Kompyuterlər alimlərə bu istiqamətdə çox böyük yardım edə bilər. Bunun vasitəsilə onlar dərmanların təsirini də qabaqcadan öyrənə bilərlər.
Plenar iclasa yekun vuran akademik Akif Əlizadə məşhur alimlərin, Nobel mükafatı laureatlarının Forumda iştirak etmələrinin və çıxışlarının dünya elminə mühüm töhfə vermək baxımından əhəmiyyətini vurğulayıb.
Plenar iclasın üçüncü hissəsində təhsil naziri Mikayıl Cabbarov Bakıda artıq beşinci dəfə keçirilən Forumun əhəmiyyətindən danışıb. Nazir bildirib ki, Forumun rəsmi hissəsində və plenar iclasında səslənən fikirlər sentyabrın 30-da keçiriləcək “dəyirmi masa”ların əsasını təşkil edir. “Dəyirmi masa”larda çox vacib mövzularda müzakirələrin aparılacağını vurğulayan təhsil naziri qeyd edib ki, Azərbaycanda humanitar məsələlərə böyük önəm verilir və bu istiqamətdə faydalı diskussiyalar aparılacaq.
İtaliyanın Link Kampus Universitetinin rəhbəri, professor Vinçenzo Skotti sədrlik edəcəyi “Multikulturalizmin müxtəlif modelləri: nəzəriyyədən humanist təcrübəyə doğru” adlı “dəyirmi masa”da müzakirə olunacaq məsələlər barədə məlumat verib. O, ilk növbədə Forumun yüksək səviyyədə təşkilinə görə Azərbaycan Prezidentinə minnətdarlığını bildirib. Alim vurğulayıb ki, Azərbaycanda multikulturalizm həm ulu öndər Heydər Əliyevin, həm də Prezident İlham Əliyevin yürütdüyü dövlət siyasətinin tərkib hissəsidir.
“Bu Forum bir çox digər forumlardan fərqlənir. Çünki burada nəzəri çərçivələrdən kənara çıxırıq və praktik məsələlər gündəmə gətirilir. Bu gün tolerantlıq cəmiyyət üçün vacib amillərdən birinə çevrilib. Forumda toplaşan ziyalılar gələcək nəsillərə mesajlarını vermək fürsəti əldə edirlər”, – deyə o, qeyd edib.
Professor V.Skotti deyib ki, insanların birgə sülh şəraitində yaşamasının əsas şərtlərindən biri də dialoqun qurulmasına nail olmaqdır. Onun fikrincə, bu yolla cəmiyyətdə radikallaşmanın, dözümsüzlüyün qarşısını almaq olar.
“İnsanların kütləvi yerdəyişməsi şəraitində insan kapitalının qorunmasının önəmi davamlı inkişafın əsası kimi” adlı “dəyirmi masa” haqqında danışan BMT Baş katibinin köməkçisi Rəşid Xalikov miqrasiyanın müxtəlif səbəblərinin olduğunu deyib. “Bəziləri qazanc arxasınca digər ölkələrə üz tutur, başqaları isə münaqişələr və təbii fəlakətlər səbəbindən evlərini tərk edirlər. Hazırda dünyada 65 milyon qaçqın var”, – deyə o, məlumat verib.
BMT Baş katibinin köməkçisi bildirib ki, hazırda milyonlarla insan miqrant həyatı yaşayır. Onların arasında qadınlar, uşaqlar, yaşlılar var. Onlar həyatlarını qurmaqda çətinliklərlə üzləşirlər. Beynəlxalq hüququn tövsiyələrinə görə, ölkələr onlara qaçqın kimi təşrif buyuran insanlara lazımi kömək göstərməlidirlər. Əminəm ki, Azərbaycanın yüksək səviyyədə təşkil etdiyi V Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu bu problemlərin həlli istiqamətində dünyaya faydalı mesajlar verəcək.
“Jurnalistikanın informasiya dövrünə transformasiyası və onun sivilizasiyalararası dialoqun təmin edilməsində rolu” adlı “dəyirmi masa”nın moderatoru, Rusiyanın TASS informasiya agentliyinin baş direktorunun birinci müavini Mixail Qusman çıxış edib. O bildirib ki, Bakı Forumu ilk dəfə Azərbaycan-Rusiya humanitar forumu kimi işə başlayıb və Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə beynəlxalq status qazanıb. Bu ilin Azərbaycanda “Multikulturalizm ili” elan olunması təsadüfi deyil, çünki əsrlər boyu burada müxtəlif dinlər və xalqlar birgə sülh şəraitində yaşayıblar.
Mixail Qusman müasir texnologiyaların sürətli inkişafında, sosial medianın geniş yayılmasında müəyyən təhlükənin gizləndiyini qeyd edib. “İnsanlar Tvitter, Facebook və digər sosial şəbəkələrdən geniş istifadə edirlər. Amma ənənəvi informasiya sahəsinin tərəfdarı kimi burada müəyyən təhlükənin gizləndiyini demək istəyirəm. İnformasiya sahəsində təhlükəsizlik məsələsi böyük önəm daşıyır. Bu sahədə çalışanlar daim çaşdırıcı məlumatlardan nəinki özlərini, həm də cəmiyyəti qorumağa çalışmalıdırlar”, – deyə o bildirib.
TASS-ın baş direktorunun birinci müavini qeyd edib ki, jurnalistikada peşəkarlıq daim əsas amil olacaq, yalnız texnologiyalar və yazı vasitələri dəyişəcək. Biz bu məsələləri sabah keçiriləcək “dəyirmi masa”mızın panellərində geniş müzakirə edəcəyik.
“Davamlı inkişaf və ekoloji sivilizasiya” mövzusunda “dəyirmi masa”ya sədrlik edəcək Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti, BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) xoşməramlı səfiri, IDEA İctimai Birliyinin təsisçisi və rəhbəri Leyla Əliyeva tədbirin iştirakçılarına Azərbaycanın tarixi, mədəniyyəti və təbiəti barədə məlumat verərək ölkəmizin Şərq ilə Qərbin qovuşuğunda, tarixi İpək yolunun üstündə yerləşdiyini vurğulayıb və bu amilin Azərbaycanda zəngin mədəniyyətin formalaşmasına təsir etdiyini bildirib.
Leyla Əliyeva bildirib ki, ətraf mühitin mühafizəsi hökumətin başlıca vəzifəsi olsa da, qeyri-hökumət təşkilatlarının, xüsusilə də gənclərin bu prosesdə iştirakı zəruridir. O, 2011-ci ildə təsis olunan IDEA İctimai Birliyinin fəaliyyəti və nailiyyətləri, o cümlədən gənclərin maarifləndirilməsi, təşkilatın layihəsi çərçivəsində ölkədə 5 milyondan artıq ağac əkilməsi, biomüxtəlifliyin mühafizəsi üzrə görülmüş tədbirlər barədə məlumat verib. Qeyd olunub ki, IDEA-nın “Bir planet – bir gələcək” şüarı yalnız Azərbaycanda deyil, onun hüdudlarından kənarda da yaşayan gəncləri təbiətin mühafizəsi naminə öz ətrafında birləşdirib.
IDEA İctimai Birliyinin təsisçisi və rəhbəri təbiətin itkilərinin artıq aylarla, illərlə deyil, dəqiqələrlə ölçüldüyünü diqqətə çəkib və insan fəaliyyəti nəticəsində biomüxtəlifliyin məhvi barədə danışıb. O, xoşməramlı səfiri olduğu FAO-nun “Sıfır Aclıq” təşəbbüsündən də söhbət açıb. Qeyd edib ki, artıq qlobal problemə çevrilən yoxsulluq və aclığın aradan qaldırılması, xüsusilə də uşaqların qida çatışmazlığı və susuzluqdan əziyyət çəkməməsi üçün bütün dövlətlərin birgə səy göstərməsi zəruridir.
Leyla Əliyeva gələcək nəsillərdən ötrü yaşıl və təhlükəsiz planetin təmin edilməsi üçün hər kəsi təbii resurslardan səmərəli istifadə etməyə və təbiətə qarşı qayğıkeş olmağa çağırıb.
ABŞ-ın İllinoys Universitetinin professoru Mark Roznblat “Molekulyar biologiya, biofizika, biotexnologiya və müasir tibb sahəsində kadr hazırlığı məsələləri: innovativ və etik problemlər” adlı “dəyirmi masa”da müzakirə olunacaq mövzular barədə məlumat verib. O, elmin gücündən səmərəli istifadə etməklə tibb sahəsində irəliləyişlərə nail olmağın mümkünlüyünü qeyd edib. Professor yeni texnologiyaların, müasir tədqiqatların köməyi ilə sağalmaz xəstəliklərin çarəsinin tapılması məsələlərinin “dəyirmi masa”da diqqət mərkəzində olacağını bildirib.
“Texnologiyaların konvergensiyası və gələcəyə dair proqnozlar: XXI əsrin əsas çağırışları” adlı “dəyirmi masa”ya sədrlik edəcək Rusiya Elmlər Akademiyasının Rəyasət Heyətinin üzvü, V.A.Kotelnikov adına Radiotexnika və Elektronika İnstitutunun laboratoriya rəhbəri Aleksandr Buqayev müzakirə olunacaq məsələlərdən danışıb. O, ilk növbədə Azərbaycanda elm və təhsil sahəsinə böyük diqqət yetirildiyini, çalışdığı institutun azərbaycanlı həmkarları ilə sıx əməkdaşlıq etdiyini bildirib. A.Buqayev “dəyirmi masa”da nanotexnologiyalardan və nüvə texnologiyalarından istifadə məsələlərinin müzakirə olunacağını, bu sahədə tanınmış alimlərin məruzələrinin dinləniləcəyini vurğulayıb.